कसरी सुरु भयो? नेपालमा लामो समयदेखि देखिँदै आएको भ्रष्टाचार, बेरोजगारी, अवसरको कमी, आर्थिक असमानता र पुरानो पुस्ताको अप्रभावी नेतृत्व प्रति युवाहरु असन्तुष्ट हुँदै आएका थिए। तर २०२५ सेप्टेम्बर महिनामा सरकारले अचानक २६ वटा सामाजिक सञ्जाल (Facebook, TikTok, Instagram, इत्यादि) बन्द गर्ने निर्णय गरेपछि युवाहरुको असन्तुष्टि सडकमा विस्फोट भयो।
पहिलो चरणमै १९ जनाको मृत्यु भएको र सयौँ घाइते भएको प्रारम्भिक तथ्याङ्क आएको थियो।आन्दोलन फैलिँदै जाँदा यो संख्या तीव्र रूपमा बढेर ५१ मृत्यु र १,३०० भन्दा बढी घाइते पुगेको पुष्टि अन्तर्राष्ट्रिय सञ्चार माध्यमहरूले गरेका छन्।
यसलाई “Gen-Z क्रान्ति” भनिन थालियो, किनकि आन्दोलनमा अग्रपंक्तिमा १८–३० वर्षका युवाहरु थिए|Gen Z, अर्थात् 1997–2012 बीच जन्मिएका युवाहरू, प्रविधि र सामाजिक सञ्जालमा अत्यन्त सक्रिय छन्। जसलाई प्रायः “Gen-Z” भनिन्छ।
सामाजिक सञ्जाल नै सूचना, अभिव्यक्ति र व्यवसायको माध्यम भएकाले यो प्रतिबन्धले युवाको जीवनशैली प्रत्यक्ष प्रभावित भएको थियो।
⸻ मुख्य एजेन्डा (Agenda)
Gen-Z आन्दोलन कुनै सामान्य विरोध होइन, यसका स्पष्ट माग र एजेन्डा छन्:
1. भ्रष्टाचार अन्त्य – नेताहरुको अकुत सम्पत्ति, घोटाला, राजनीतिक पहुँचमा आधारित नियुक्ति रोक्ने।
2. अभिव्यक्ति स्वतन्त्रता – सामाजिक सञ्जाल र डिजिटल अधिकारलाई सुरक्षित गर्ने।
3. रोजगारी र अवसर – योग्यता र क्षमता अनुसार रोजगारी सिर्जना गर्ने, विदेश पलायन घटाउने।
4. शिक्षा र सीप विकास – पुरानो पाठ्यक्रम सुधार, डिजिटल स्किल, उद्यमशीलता र टेक्नोलोजीमा लगानी।
5. नयाँ नेतृत्व – पुरानो पुस्ताले देशलाई बारम्बार अस्थिर पारेको भन्दै युवा नेतृत्वको माग।
6. समानता र न्याय – महिला, दलित, आदिवासी, पिछडिएका समुदायलाई समान अवसर दिने।
⸻ हालसम्मको उपलब्धि
•
प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले पदत्याग गरे।
• सुशीला कार्की (पूर्व प्रधानन्यायाधीश) लाई अन्तरिम प्रधानमन्त्री नियुक्त गरिएको छ — यो महिला नेतृत्वको नयाँ अध्याय हो।
• आन्दोलनको दबाबमा सरकार नागरिकसँग प्रत्यक्ष संवाद गर्न डिजिटल प्लेटफर्म (Discord, Twitter Space जस्ता) प्रयोग गर्न बाध्य भएको छ।
⸻ आगामी भविष्यको सम्भावना
Gen-Z आन्दोलन सफल वा असफल बन्ने कुरा अबको नेतृत्व, रणनीति र जनताको निरन्तर चासो मा भर पर्छ।
1. यदि निरन्तरता रह्यो भने – संविधान संशोधन, प्रणालीगत सुधार, पारदर्शी चुनावी व्यवस्था, भ्रष्टाचारविरोधी कठोर कानुन सम्भव छ।
2. यदि कमजोर भयो भने – पुरानै नेताहरु फेरि सत्ता कब्जा गर्छन्, आन्दोलन “Youth Hype” मात्र भएर हराउन सक्छ।
3. स्थिर सरकार आउँछ भने – अन्तरिम सरकार पछि नयाँ चुनाव हुने सम्भावना छ, जसमा Gen-Z मत निर्णायक हुनेछ।
⸻ नयाँ पुस्ताले लिनुपर्ने मानसिकता
यो आन्दोलन केवल नारामा सीमित नहोस् भन्नेका लागि युवाले अपनाउनुपर्ने सोच:
• दीर्घकालीन सोच – तुरुन्त परिणाम नआए पनि धैर्य गर्न सक्ने।
• सचेत मतदाता बन्ने – उमेदवारको कर्म, दृष्टि र पारदर्शिता हेरेर मात्र मत दिने।
• उद्यमशील मानसिकता – सरकारलाई दोष मात्र होइन, आफ्नै व्यवसाय र अवसर सिर्जना गर्ने क्षमता।
• देशप्रतिको जिम्मेवारी – विदेश पलायन अन्त्य गर्न, देशमै उत्पादन र रोजगारी बढाउन योगदान गर्ने।
• समावेशी नेतृत्वको समर्थन – महिला, दलित, अल्पसंख्यक र सीमान्तकृत समुदायको आवाजलाई मुख्यधारमा ल्याउने।
⸻ कस्तो नेतालाई मत दिनु पर्ने? Gen-Z को माग अनुसार हामीले यी गुण भएका नेताहरूलाई मात्र समर्थन गर्नु पर्छ:
1. पारदर्शी (Transparent) – सम्पत्ति, खर्च र आम्दानी खुला गर्ने।
2. प्राविधिक (Tech-friendly) – डिजिटल अधिकार बुझ्ने र युवाको इनोभेसनलाई समर्थन गर्ने।
3. युवा-मैत्री (Youth-centric) – शिक्षा, रोजगारी, उद्यमशीलता प्राथमिकतामा राख्ने।
4. इमानदार र साफ छवि – भ्रष्टाचारमा नफसेको र जनतासँग नजिक भएको।
5. समावेशी (Inclusive) – सबै समुदायको प्रतिनिधित्व गर्ने।
6. दृष्टिवान् (Visionary) – पाँच/दश वर्षको स्पष्ट योजना भएको, केवल चुनावी नारा होइन।
⸻ निष्कर्ष
Gen-Z क्रान्ति कुनै सामान्य आन्दोलन होइन, यो नेपालको राजनीतिक, सामाजिक र सांस्कृतिक रुपान्तरणको सुरुवात हो। पुरानो पुस्ताको असफलताबाट थाकेका युवाले अब आफ्नै भविष्यको बाटो आफैं कोर्न थालेका छन्।
तर, युवाले धैर्य, स्थिरता र दीर्घकालीन सोच राखेनन् भने यो आन्दोलन पनि विगतका आन्दोलनजस्तै हराउन सक्छ। त्यसैले अब हाम्रो जिम्मेवारी छ —
सही नेतृत्व रोज्ने,
सचेत मतदाता बन्ने,
आफ्नै पुस्तालाई सक्षम र जिम्मेवार बनाउन दबाब दिने।
koreaserofero.com